ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΣΠΥΡΟΣ Μ. ΠΟΛΕΜΗΣ
«Η ναυτιλιακή βιομηχανία είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία στον κόσμο»
O κ. Σπύρος Πολέμης από το 1970 έως σήµερα είναι Πρόεδρος & Διευθύνων Σύµβουλος της Seacrest Shipping Co Ltd. Από το 1964 έως το 1970 εργάστηκε στην οικογενειακή επιχείρηση Polesons Ltd/Leaward Steamship/ Windward Shipping. Από το 1961 έως το 1964 εργάστηκε στην οικογενειακή επιχείρηση Polesons Ltd. Είναι Πρόεδρος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιµελητηρίου, Πρόεδρος της Διεθνής Ναυτιλιακής Οµοσπονδίας, Πρόεδρος της Αγγλικής Επιτροπής του ABS, Μέλος του Συµβουλίου της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Intercargo, Μέλος του Συµβουλίου του American Bureau of Shipping των ΗΠΑ, Μέλος της Επιτροπής του Det Norske Veritas του Λονδίνου. Είναι Σύµβουλος στο Hellenic Mutual War Risks Association,Μέλος του Διοικητικού Συµβουλίου του North of England P&I Association, Μέλος του IMIF (International Marine Industries Forum), Μέλος του The Baltic Exchange. Διετέλεσε επίσης Πρόεδρος του Intercargo, Πρόεδρος του Newcastle P&I Association Ltd , Πρόεδρος του North of England P&I Association και Πρόεδρος του Ναυτικού Οµίλου Άνδρου (1983-2005). Επίσης είναι Μέλος του Βασιλικού Ναυτικού Οµίλου του Τάµεση. Ο κ. Πολέμης σημειώνει πως «η ναυτιλιακή βιομηχανία μεταφέρει πάνω από το 90% όλης της πρώτης ύλης και βιομηχανοποιημένων προϊόντων που ζητούν οι πολίτες του κόσμου» και τονίζει ότι «οι ρυθμιστικές αρχές έχουν ορισμένες φορές πολιτικά κίνητρα, αλλά δεν υπάρχει χώρος για πολιτική στον τομέα της ναυτιλίας. Σχεδόν όλοι οι κανονισμοί έχουν ή μπορούν να έχουν επίδραση στην ασφάλεια, διότι τα πλοία βρίσκονται στη θάλασσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον, άρα οποιαδήποτε ρύθμιση πρέπει να είναι συμβατή με αυτό το σκεπτικό, αλλά και με τις πραγματικότητες του τι απαιτείται από τα πλοία λόγω των χαρακτηριστικών του εμπορίου. Κατά συνέπεια, πρέπει να υπάρχει μια πολύ καλύτερη και πιο αποτελεσματική αλληλοεπίδραση μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και του ναυτιλιακού κλάδου». Όσον αφορά στην αξία της ναυτιλίας για την Ελλάδα επισημαίνει ότι «οι Έλληνες ναυτικοί και οι Έλληνες πλοιοκτήτες έχουν βοηθήσει τη χώρα σε πολύ μεγάλο βαθμό».
Συνέντευξη στην Γεωργία Ερμίδη
-Γόνος της εφοπλιστικής οικογένειας Πολέμη με ναυτική παράδοση άνω των 200 ετών η οικογένειά σας έχει γράψει τη δική της ιστορία στην Eλληνική εμπορική ναυτιλία. Μιλήστε μου για το επιχειρηματικό πνεύμα των προγόνων σας αλλά και για τις δικές σας σημαντικές στιγμές.
Στο 18ο και 19ο αιώνα η οικογένειά μου ακολουθούσε το μοντέλο της εποχής. Τα μέλη της οικογένειας αγοράζανε πλοία ως οικογένεια, ο καθένας με διαφορετικό ποσοστό, δεν ήταν πάντα το ίδιο, και τα πρώτα χρόνια, καλούσαν και άλλους ναυτικούς από διαφορετικές οικογένειες να συμμετέχουν. Προς το τέλος του 19ου αιώνα το μοντέλο αυτό άλλαξε κάπως και εξελίχθηκε σε οικογενειακή επιχείρηση δηλαδή άρχισε να ανήκει αποκλειστικά στα αδέλφια. Μεγαλώνοντας σε αυτό το περιβάλλον και με αυτή την παράδοση, ήταν για μένα πάντα δεδομένο ότι θα ακολουθούσα μια καριέρα στην ναυτιλία, αν και είχα κλίση για μηχανικός, κάτι που τελικά σπούδασα στο Πανεπιστήμιο στην Αμερική. Οι πιο καθοριστικές στιγμές της επιχειρηματικής μου ζωής ήταν όταν άρχισα να εργάζομαι για πρώτη φορά στην οικογενειακή επιχείρηση κατ’ αρχήν λίγες ώρες όταν ακόμα σπούδαζα στη Νέα Υόρκη, μετά όταν άνοιξα το δικό μου γραφείο στο Λονδίνο το 1970, και αργότερα όταν άρχισα να συμμετέχω στον δημόσιο διάλογο κατά την διάρκεια της ενασχόλησής μου σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς της ναυτιλίας.
-Καθώς έχετε αφιερώσει περισσότερα από 45 χρόνια της ζωής σας στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία τι έχετε να πείτε για το λεγόμενο θαύμα της Eλληνικής ναυτιλίας;
Το θαύμα της Ελληνικής ναυτιλίας πάει πολλούς αιώνες πίσω. Ξεκίνησε όταν ο Θεμιστοκλής εξελέγη άρχων της Αθήνας το 493 π.Χ., και έθεσε τα θεμέλια της Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας εκείνης της εποχής, με την θέσπιση νόμων, κανόνων και κανονισμών για την ναυτιλιακή βιομηχανία που είναι εκπληκτικά παρόμοια με το πώς λειτουργούμε σήμερα. Ένας από τους νόμους αυτούς ήταν που κατέστησε υποχρεωτικό για όλους τους ικανούς Αθηναίους πολίτες να υπηρετήσουν επάνω στις τριήρεις, τα Ελληνικά πολεμικά πλοία της εποχής, δημιουργώντας έτσι μια ομάδα ναυτικών που ξεκίνησε μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές παραδόσεις της ιστορίας. Οι Έλληνες υπηρέτησαν επί πλοίων της Αθηναϊκής Εμπορικής Ναυτιλίας και στη συνέχεια στο Ρωμαϊκό, Βυζαντινό, Ενετικό και Οθωμανικό ναυτικό. Ένα άλλο χαρακτηριστικό ήταν η καταπληκτική επιχειρηματικότητα των Ελλήνων, η οποία επικρατούσε για πολλούς αιώνες. Ήταν έμποροι κατά την διάρκεια της Βυζαντινής και της Οθωμανικής περιόδου, και έτσι κατά συνέπεια ήταν καλά προετοιμασμένοι όταν η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος. Αυτά τα δύο θετικά χαρακτηριστικά, συν το γεγονός ότι, λόγω της συμμετοχής τους και της παράδοσής τους ανά τους αιώνες που τους κατέστησε διαχειριστές που ήταν κοντά στο πλοίο τους βοήθησε να γίνουν επιτυχημένοι επιχειρηματίες στον τομέα της ναυτιλίας.
-Από την εμπειρία σας στη θέση του προέδρου του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου ποια είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ναυτιλίας; αλλά και τι περισσότερο μπορεί να προσφέρει η Eλληνική ναυτιλία στον τόπο μας;
Η ναυτιλιακή βιομηχανία είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία στον κόσμο. Μεταφέρει πάνω από το 90% όλης της πρώτης ύλης και βιομηχανοποιημένων προϊόντων που ζητούν οι πολίτες του κόσμου. Συγκεκριμένα μπορώ να πω, ότι χωρίς τη ναυτιλία, ο μισός κόσμος θα πάγωνε, και ο άλλος μισός θα λιμοκτονούσε. Η παγκοσμιοποίηση δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την ναυτιλία, και αυτό έχει συμβάλει στη βελτίωση των προτύπων διαβίωσης για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, καθώς επίσης και την δημιουργία πλούτου. Φυσικά οι Έλληνες ναυτικοί και οι Έλληνες πλοιοκτήτες έχουν βοηθήσει τη χώρα τους σε πολύ μεγάλο βαθμό. Από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ., μέχρι την Επανάσταση του 1821, και του Πρώτου και Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η ελληνική ναυτιλία έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες έδωσαν όλη τους την περιουσία κατά την διάρκεια της Επαναστάσεως, και η Ελληνική ναυτιλία συνεχίζει να καταβάλλει πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Έφτασε τα $25δις και περισσότερο κάποιες στιγμές, και περίπου $180δις τα τελευταία δέκα χρόνια. Επιπλέον, πολλές ναυτικές οικογένειες έχουν συμμετάσχει διακριτικά στην δημιουργία πολλών έργων στην Ελλάδα με σκοπό να πετύχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο για τους Έλληνες, καθώς και σε φιλανθρωπικά έργα τα οποία δεν είναι πολύ γνωστά στο ευρύτερο κοινό.
-Ήσαστε από τους Έλληνες εφοπλιστές που υψώνετε την Eλληνική σημαία στα πλοία σας. Τι θεωρείτε ότι θα μπορούσε να γίνει έτσι ώστε η σημαία, οι κανονισμοί δηλαδή, να είναι πιο προσιτή και για άλλους πλοιοκτήτες ;
Είναι αλήθεια ότι πάντα υποστηρίζαμε την Ελληνική σημαία και είναι κρίμα που ορισμένες κυβερνήσεις έχουν ενεργήσει ενάντια στα συμφέροντα της ευρύτερης Ελληνικής ναυτιλιακής βιομηχανίας που οφείλεται σε πολιτικούς λόγους. Είναι πραγματικά λυπηρό και ελπίζω κάποια μέρα οι πολιτικοί να μπορέσουν να αλλάξουν την στάση τους, να εκτιμήσουν τον ρόλο που έχει διαδραματίσει η Ελληνική ναυτιλία σε όλη την ιστορία προς όφελος του έθνους μας, να εργαστούν σκληρά για να περάσουν το μήνυμα αυτό σε όλο τον Ελληνικό λαό και στην συνέχεια, να εργαστούν μαζί μας για την ενίσχυση της βιομηχανίας.
-Ποια είναι κατά την γνώμη σας τα κυριότερα προβλήματα της ναυτιλίας σήμερα ;
Τα πιο σημαντικά θέματα που αφορούν τη διεθνή ναυτιλία σήμερα είναι τα ακόλουθα:
Είναι η πειρατεία. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν κάνει αρκετά. Πάνω από 4000 ναυτικοί έχουν βρεθεί όμηροι τα τελευταία τρία χρόνια, και περίπου 60 έχουν χάσει την ζωή τους. Αυτό είναι απαράδεκτο. Είναι ευθύνη των κυβερνήσεων να κάνουν ότι είναι απαραίτητο για την εξάλειψη της πειρατείας, όχι μόνο στην Σομαλία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ότι μέτρα έχει λάβει η ναυτιλιακή βιομηχανία μέχρι τώρα, πάρθηκαν σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τους ναυτικούς της. Τα μέτρα αυτά είναι προσωρινά. Δεν προσφέρουν λύση στο πρόβλημα, μόνο οι κυβερνήσεις μπορούν να το κάνουν αυτό, ξεκινώντας αγώνα ενάντια στους πειρατές να ενεργήσουν για την απελευθέρωση των ναυτικών που είναι σήμερα όμηροι, ενώ την ίδια στιγμή, να εργαστούν για την εξεύρεση οριστικής λύσης στην ίδια την Σομαλία.
Ένα δεύτερο θέμα είναι το περιβάλλον. Οι κυβερνήσεις δεν το χειρίζονται σωστά. Το ΙΜΟ που είναι ο ρυθμιστικός φορέας για τη ναυτιλία έχει ήδη αποφασίσει σχετικά με μέτρα για περαιτέρω μείωση των εκπομπών από τα πλοία, το οποίο είναι πολύ καλό, αλλά η ναυτιλία είναι μόνον ένας κλάδος και είναι ήδη το πιο φιλικό μέσο μεταφοράς προς το περιβάλλον. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις συζητούν για ποινικά μέτρα εναντίον της ναυτιλίας, σαν η ναυτιλία να έχει την χειρότερη επίδοση. Μέτρα για την συγκέντρωση τεράστιων χρηματικών ποσών, που σύμφωνα με πληροφορίες, είναι πολύ παραπάνω από το 2,7% που αντιστοιχεί στο μερίδιο της ναυτιλίας όσον αφορά τις εκπομπές, αλλά και μέτρα που δεν έχουν τίποτα να κάνουν με το όφελος του περιβάλλοντος και απλώς αποσκοπούν να συγκεντρώσουν χρήματα, χρησιμοποιώντας την ναυτιλία ως την «χρυσή αγελάδα».
Ένα τρίτο θέμα είναι οι ρυθμιστικοί οργανισμοί. Οι ρυθμιστικές αρχές έχουν ορισμένες φορές πολιτικά κίνητρα, αλλά δεν υπάρχει χώρος για πολιτική στον τομέα της ναυτιλίας. Σχεδόν όλοι οι κανονισμοί έχουν ή μπορούν να έχουν επίδραση στην ασφάλεια, διότι τα πλοία βρίσκονται στη θάλασσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον, άρα οποιαδήποτε ρύθμιση πρέπει να είναι συμβατή με αυτό το σκεπτικό, αλλά και με τις πραγματικότητες του τι απαιτείται από τα πλοία λόγω των χαρακτηριστικών του εμπορίου. Κατά συνέπεια, πρέπει να υπάρχει μια πολύ καλύτερη και πιο αποτελεσματική αλληλοεπίδραση μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και του ναυτιλιακού κλάδου. Δεν πρέπει να βιαζόμαστε εις το να παράγουμε κανονισμούς χωρίς την δέουσα προσοχή σε όλα τα παραπάνω και σε πολλά άλλα. Η ναυτιλία δεν είναι κατά της ρύθμισης, είναι ενάντια στην κακή ρύθμιση.
Ένα τέταρτο θέμα είναι η οικονομική κρίση. Η ευθύνη για την οικονομική κρίση βαραίνει αποκλειστικά τις τράπεζες. Ήταν κατά κάποιον τρόπο ανεξέλεγκτες, ασκούσαν υπέρογκο δανεισμό και σε κάποιο βαθμό, έκαναν αλόγιστη πολιτική, επενδύοντας σε πράγματα των οποίων την αξία δεν εγνώριζαν, και των οποίων η πιστοληπτική ικανότητα ήταν ασαφής. Δόθηκαν επίσης χρήματα με πολύ ευκολία σε ανθρώπους και εταιρείες, με αποτέλεσμα να οδηγήσουν το χρέος σε μη αποδεκτά επίπεδα. Αν κάτι πήγαινε στραβά, αν η φούσκα ήταν να σκάσει, οι τράπεζες δεν θα ήταν σε θέση να αντεπεξέλθουν, ούτε και οι άνθρωποι. Η φούσκα όντως έσκασε και έτσι είχαμε την χειρότερη οικονομική κρίση της ζωής μας. Οι κυβερνήσεις είχαν δίκαιο στις προσπάθειές τους να σώσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά δεν κατέστησαν υποχρεωτικό για τις τράπεζες να συνεχίσουν να δανείζουν. Χωρίς εμπορική πίστωση το εμπόριο επιβραδύνθηκε και η κρίση εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο.
Και ένα πέμπτο θέμα είναι η αγορά. Εξαιτίας των παραπάνω, η ναυτιλιακή αγορά έχει επηρεαστεί άμεσα. Οι ναύλοι έπεσαν μέσα σε μια νύχτα και οι τιμές των πλοίων έπεσαν επίσης απότομα. Λόγω της δυσπιστίας μεταξύ των τραπεζών, οι πιστωτικές επιστολές δεν ήταν εύκολα αποδεκτές από διάφορους φορείς, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζονται οι συναλλαγές ακόμη περισσότερο. Σύντομα, όλοι οι κλάδοι βρέθηκαν σε μεγάλες δυσκολίες. Αυτή η κατάσταση με ορισμένα σκαμπανεβάσματα συνέχισε από το 2008 μέχρι σήμερα και είναι πιθανό να συνεχιστεί άλλα δύο ή τρία χρόνια προτού η αγορά βελτιωθεί σε πιο αποδεκτά επίπεδα.
-Ποια θεωρείται ότι είναι η αντιμετώπιση του Έλληνα εφοπλιστή από το Ελληνικό κράτος ;
Δυστυχώς οι Έλληνες πολιτικοί, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία τριάντα χρόνια, ήταν πολύ εχθρικοί προς τους Έλληνες εφοπλιστές και έχουν καλλιεργήσει έναν ταξικό πόλεμο ανάμεσα στον ελληνικού λαό. Αυτό έγινε για τις δικές τους κοντόφθαλμες πολιτικές φιλοδοξίες, αλλά έκαναν τεράστια ζημιά στις εξελίξεις της Ελληνική Ναυτιλίας. Κανείς δεν είναι τέλειος, πάντα υπάρχουν και κακά στοιχεία ανάμεσα σε κάθε ομάδα, αλλά ως μια βιομηχανία η πλειοψηφία των επιχειρηματιών της ναυτιλίας έχουν ωφελήσει την Ελλάδα και το σύνολο του ελληνικού λαού σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αυτή η στάση των πολιτικών πρέπει να αλλάξει, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στην Ελληνική Ναυτιλία να μεγαλουργήσει για να μπορέσει να βοηθήσει ακόμα πιό αποτελεσματικά την χώρα της.
-Πως αντέδρασαν και αντιδρούν οι Έλληνες εφοπλιστές στην παγκόσμια οικονομική κρίση ; Ποιες είναι κατά την άποψη σας οι προοπτικές χρηματοδότησης της ναυτιλίας δεδομένου ότι και τα χρηματιστήρια είναι πεσμένα και οι τράπεζες δύσκολα χρηματοδοτούν ;
Οι Έλληνες εφοπλιστές είναι πολύ πρακτικοί επιχειρηματίες και έτσι εξακολουθούν να είναι πολύ ευέλικτοι. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά τους έχουν βοηθήσει να προσαρμοστούν στην κρίση. Είναι αλήθεια ότι η πίστωση δεν είναι άμεσα διαθέσιμη από τις τράπεζες ή μέσω των χρηματιστηρίων, αλλά ανάλογα με την επένδυση και, ανάλογα με την εταιρεία, ορισμένες τράπεζες θα εξακολουθούν να δανείζουν, καθώς και το χρηματιστήριο θα εξακολουθήσει να στηρίζει νέες προσφορές.
-Όσον αφορά στα κρούσματα πειρατείας είχατε εκφέρει την άποψη ότι τα πλοία θα πρέπει να επανδρωθούν με στρατιωτική φρουρά. Αναφερθείτε σε αυτή σας την θέση.
Είναι πολύ ατυχές το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν καταφέρει περισσότερα και δεν έχουν κάνει το επόμενο βήμα για την καταπολέμηση της μάστιγας της πειρατείας και τελικά για την εξάλειψή της. Οι κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για την προστασία των πλοίων και των πληρωμάτων τους καθώς και του διεθνούς εμπορίου, και θα πρέπει να λάβουν όλα τα επιπλέον μέτρα που απαιτούνται. Εν τω μεταξύ, οι πλοιοκτήτες έχουν ολοένα και περισσότερη αγωνία για τους ναυτικούς τους, και έτσι με μεγάλη ανησυχία, άρχισαν να απασχολούν ιδιωτικούς ένοπλους φρουρούς. Φυσικά αυτό δεν αποτελεί λύση, αλλά μόνο ένα προσωρινό μέτρο το οποίο οι ναυτιλιακές εταιρείες, μη έχοντας εναλλακτική λύση, το εφαρμόζουν. Τα πληρώματα ένοιωσαν μεγάλη ανακούφιση που θα προστατευόντουσαν και μάλιστα οι περισσότεροι εζήτησαν αυτού του είδους την προστασία. Ιδανικά, οι κυβερνήσεις έπρεπε να έχουν προσφερθεί να παρέχουν ένοπλη στρατιωτική φρουρά
-Στο πρόσφατο διεθνές ναυτιλιακό συνέδριο αναφέρατε ότι η Κίνα αποτελεί “φάρο” ανάπτυξης αλλά από μόνη της δεν επαρκεί για να καλυφθούν οι ανάγκες της παγκόσμιας ναυτιλιακής βιομηχανίας και του εμπορίου. Θα θέλατε να μου αναπτύξετε αυτήν σας την άποψη;
Η Κίνα έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, για το οποίο κάποιοι λένε, ότι ήταν μια έκρηξη στο εμπόριο, αλλά η Κίνα μόνη της, μαζί με την Ινδία και την Βραζιλία δεν μπορούν να στηρίξουν τον διεθνή όγκο των συναλλαγών. Η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει πλούτο και συνέβαλε στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε γίνει τόσο αλληλένδετοι, ώστε όλες οι οικονομίες του κόσμου να πρέπει να βελτιωθούν συγχρόνως για να καταφέρουμε να αυξηθούν σημαντικά οι εμπορικές συναλλαγές.
-Επίσης αναφέρατε ότι έχουμε πολλά πλοία, αλλά λίγα φορτία. Ποιοι παράγοντες κατά την γνώμη σας συμβάλλουν σε αυτό; Και πότε μπορεί να επιτευχτεί ανάκαμψη ;
Δυστυχώς κατά την διάρκεια των ετών της αλματώδους ανάπτυξης 2003 - 2008, πάρα πολλά πλοία παραγγέλθηκαν. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ξαφνική κατάρρευση της αγοράς το 2008, δημιούργησε μια μεγάλη ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζητήσεως. Αυτή η ανισορροπία θα πρέπει να διορθωθεί για να μπορέσει να βελτιωθεί η αγορά και κατά συνέπεια οι ναυτιλιακές εταιρείες θα πρέπει να αποφεύγουν την παραγγελία περισσότερων πλοίων. Φυσικά νέα πλοία θα χρειαστούν στο μέλλον, κυρίως λόγω των περιβαλλοντικών προβληματισμών. Ωστόσο, αυτά τα νέα σχέδια δεν είναι ακόμα διαθέσιμα, με νέα σχήματα κύτους, νέων πιο αποδοτικών μηχανών, καθώς και άλλες βελτιώσεις. Τα πλοία που κατασκευάζονται σήμερα εξακολουθούν να χρησιμοποιούν παλαιά τεχνολογία, και είναι μόνον οριακά πιο αποτελεσματικά.
-Πιστεύετε ότι οι Έλληνες εφοπλιστές μπορούν να εκμεταλλευτούν συλλογικά την δύναμη τους ;
Καμία ομάδα δεν μπορεί να επωφεληθεί από την συλλογική δύναμή της στον τομέα της ναυτιλίας, γιατί η ιδιοκτησία είναι κατακερματισμένη σε μεγάλο βαθμό και δεν θα ήταν ποτέ δυνατόν να συμφωνήσουν σε μία πολιτική. Εν πάση περιπτώσει αυτό είναι και ένα αμφισβητήσιμο σημείο, γιατί είναι εναντίον του δικαίου του ανταγωνισμού.
-Τι ξεχωρίζετε ως πιο σημαντικό στη ζωή ;
Την οικογένεια και το ζεστό περιβάλλον που δημιουργείται μέσα από την αγάπη, ευσπλαχνία και σεβασμό για τον άλλον.